_{gepubliceerd in groentennieuws.nl}

De vraag wat het gewas doet als er iets verandert in de belichting kunnen telers niet precies beantwoorden zonder sensoren. Een belangrijke sensor om dit in beeld te brengen is de fotosynthesesensor. Die meet de fotosynthese-efficiëntie van een gewas, realtime. Met verschuiving van HPS naar ledbelichting of hybride belichting is de sensor al steeds vaker een belangrijk hulpmiddel, maar de huidige hoge energieprijzen maken goed meten nog extra belangrijk, zeker realtime meten.

“Telers die momenteel hun strategie heroverwegen, willen namelijk snel hun belichting kunnen aanpassen, met behoud van kwaliteit en productie,” vertelt technisch manager en senior onderzoeker Arie Draaijer van sensorproducent Sendot. “Wie gaat meten, zal zien dat er veel besparingen mogelijk zijn. Zelfs tienden van procenten besparen op energie levert op dit moment al serieus geld op.”

Dat het mogelijk is de fotosynthese efficiëntie te meten, dat zijn telers de laatste jaren al wel gaan ontdekken. Het meten van fotosynthese-efficiëntie is al lang niet meer alleen iets voor onderzoekers. Sensoren zijn steeds betaalbaarder geworden. “Met de huidige energieprijzen heeft een teler de investering in enkele van onze betaalbare sensoren er makkelijk nog deze winter uit.” Steeds meer telers investeerden al in fotosynthese-sensoren, maar de energiecrisis gaat zonder twijfel een enorme extra stimulans zijn, verwacht Arie. “Wij zien momenteel een levendige interesse.”

CAM-planten
Hoe gewassen omgaan met belichting verschilt per gewas. Telers van zogenaamde CAM-planten, een afkorting voor Crassulacean Acid Metabolism, waren ook zonder hoge energieprijzen bezig met fotosynthese-efficiëntie. Arie geeft als voorbeeld phalaenopsistelers, die onder de ‘early adapters’ van de meettechniek kunnen worden gerekend. “Zij zijn al heel ver in het meten en doorrekenen van veranderingen in belichting op groei en productie.”

CAM-planten, waaronder orchideeën en veel andere sierteeltgewassen, doen overdag hun huidmondjes dicht om te groeien zonder uit te drogen. Met dichte huidmondjes kunnen ze geen CO2 opnemen. Met de CO2 die ze ’s nachts opnemen, groeien ze ook overdag. Maar als de opgeslagen CO2-voorraad op is, houdt het op. Extra belichten heeft dan ook geen zin. “Vandaar dat deze telers heel scherp zijn gaan opletten wat de plant nog aan belichting kan verwerken. Onze sensoren, die realtime meten, helpen telers erbij om dit inzichtelijk te maken.”

Spel
Onder productiegewassen zoals tomaat, komkommer, sla of aardbei, momenteel ook in de glasgroenten teelten waarin ’s winters belicht wordt, ligt dit anders. Deze gewassen zetten CO2 direct om in groei. Toch is het ook hier dat telers baat hebben bij inzicht in de fotosynthese-efficiëntie, volgens Arie. “In principe is iedere teler altijd bezig met optimaliseren, ook van zijn energiegebruik. Met de huidige hoge energieprijzen is dat alleen maar meer het geval. Telers zijn hun belichtingsstrategie aan het heroverwegen, maar willen dat wel doen zonder te veel concessies te doen aan productie en kwaliteit.”

Hij wijst erop dat de hierboven beschreven effecten van veranderingen in belichting op een gewas in bijvoorbeeld tomaat of komkommer ‘genuanceerder’ liggen. “Het spel van belichten, fotosynthese-efficiëntie, productie en kasklimaat ligt hier ingewikkelder. Vandaar dat het ook zo’n dertig jaar heeft geduurd om voor belichting met HPS tot de huidige geoptimaliseerde strategieën te komen, terwijl inmiddels ook alweer zo’n tien jaar onderzoek met LED bezig is om ook hier tot een optimaal schema te komen. Telers spelen hier met onder meer temperatuur in de kop. Door de verandering in armaturen verandert dit ook en dus is men nu weer op zoek naar het optimale.”

Direct meten en reageren
Door de mogelijkheid van het realtime meten, kunnen telers in de huidige energiecrisis (noodgedwongen) snel stappen zetten. Er zijn volgens Arie namelijk nog maar heel weinig telers met een draaiboek voor de huidige energiecrisis waarin precies staat wat minder belichten doet met de productie. “En zelfs in de wetenschap is er nog veel onbekend over hoe gewassen precies reageren. Niemand heeft hier in deze mate rekening mee gehouden.”

Hij geeft een voorbeeld. “Als je continu de energieprijzen in de gaten houdt en daarop direct wilt anticiperen door bij hele hoge prijspieken de lampen even uit te zetten, kan het in de huidige dynamische energiemarkt voorkomen dat meerdere keren per dag de lampen even uitgaan of gedimd worden. Inzicht in wat dat precies met productie en kwaliteit is er echter nog maar heel weinig. En dan bedoel ik niet het na een aantal weken erachter komen dat er minder trossen worden aangemaakt, maar het realtime zien van het effect van het draaien aan de knoppen op het gewas. Dat effect is namelijk heel anders bij het uitzetten van de lampen als er meer licht van buiten is, zoals al wel gebeurt, dan wanneer je de lampen uitzet als er geen extra licht van buiten is. Dat is wat je nu noodgedwongen ziet gebeuren en dus valt er nog veel te ontdekken en te leren.”

Alle gewassen
De fotosynthesesensoren van Sendot zijn in alle mogelijk kasgewassen te gebruiken. Erwin Grafe, Commercieel Manager bij de sensorontwikkelaar: “De teler plaatst de sensor op het blad. Hiervoor hebben wij diverse oplossingen. Voor de meeste bladeren is hier een standaard clip voor voorhanden. Die plaats je hoog in het gewas op een blad dat veel bijdraagt aan de productie van het gewas. Bij niet zo hoog groeiende gewassen kies je hiervoor afhankelijk van de leeftijd het juiste blad.

Waar dat blad, bijvoorbeeld bij sommige kruiden of bladgewassen, niet stevig genoeg is, kun je de sensor op een stokje plaatsen en de clip om het blad. Alleen in de meerlagenteelt van bepaalde jonge bladgewassen en kruiden is dit momenteel nog wel een uitdaging. Vooral jong blad is hier kwetsbaar. Daar vraagt het daarom nog iets meer aandacht van de teler, maar ook hier betaalt de energiebesparing die telers kunnen halen zich al snel uit.”

Een paar sensoren zijn vaak al voldoende. “Vaak is ons advies: begin klein met het verzamelen van data en schaal op zodra je meer grip op de data krijgt. Wij helpen daar ook bij. In een kas met één gewas en gelijke omstandigheden, kunnen een paar sensoren al een groot verschil maken. Waar telers meerdere teelten hebben staan die anders reageren op belichting, kan het lonen daarvoor in meer sensoren te investeren. In alle gevallen is het zo dat soms grote maar soms ook maar kleine besparingen samen, zeker nu, serieus aantikken met de huidige energieprijzen.”

Voor meer informatie:
Sendot    info@sendot.nl  www.sendot.nl